No dia vinte e dois de dezembro de 2020, às dezenove horas, na página https://www.facebook.com/filosofasufpr, as ganhadoras do Prêmio Filósofas 2020, Kamila Babiuki e Cassiana Stephan concederam uma entrevista exclusiva ao Projeto Filósofas UFPR. Organizado pela Rede Brasileira de Mulheres Filósofas em parceria com a ANPOF, o ano de 2020 marca a primeira edição de um prêmio que visa corrigir ou ao menos reparar uma injustiça recorrente nas premiações (não só) do campo filosófico brasileiro: o de privilegiar indicações, por parte (...) dos departamentos, e premiações, por parte da ANPOF, de dissertações e teses produzidas por pesquisadores homens. O Prêmio Filósofas provocou um verdadeiro rebuliço nos departamentos de Filosofia por todo o Brasil, que se viram tanto face a face com o estigma que eles mesmos auxiliaram a perpetuar quanto com o modo como uma produção acadêmica filosófica de mulheres, por muitas vezes excelente, é diminuída e relegada a segundo plano. Na via contrária, tal acontecimento igualmente motivou diversos projetos nestes mesmos departamentos, os quais objetivaram uma maior visibilidade dessas produções. O Projeto Filósofas UFPR é um deles. (shrink)

Este estudo é qualitativo-histórico-bibliográfico, pauta-se nos referenciais da análise crítico-dialética. Objetiva-se apontar as contribuições das socialistas Alexandra Kollontai e Rosa Luxemburgo para se pensar a condição da mulher na sociedade. A fundamentação téorica constitui-se especialmente ao redor do resgate historiográfico da produção matricial de Kollontai e Luxemburgo. Indaga-se: “historicamente, qual foi a contribuição das produções das mulheres socialistas, especialmente Kollontai e Luxemburgo e o que essas concepções e reflexões oferecem para a análise, a crítica e a busca da superação da (...) condição das mulheres na sociedade de classes?” Pressupõe-se que a teoria marxista e mais especificamente o pensamento de Kollontai e Luxemburgo nos ofereceram argumentos fundamentais para se pensar a condição da mulher na sociedade, a dominação do trabalho, a divisão sexual do trabalho e a exploração sexual, que é consequência desse embate. (shrink)

O texto fala da experiência docente de uma professora regente da 2ª série do Ensino Fundamental e das transformações vividas no espaço escolar a partir da implantação do Projeto filosofia na escola. Sinaliza a importância do encontro com a filosofia para os sujeitos participantes do projeto: professora, crianças e mediador.

Desde el siglo XVIII hasta el comienzo de la década de los 1960, la construcción social de la sexualidad y la educación sexual en Brasil y Cuba, transcurren por similares circunstancias socioeconómicas, políticos y culturales. Posterior a los 1960 se evidencian rupturas entre los sistemas de educación superior de ambos países. Brasil pasa de una dictadura militar al neoliberalismo, y Cuba de la dictadura al socialismo. No obstante, tanto en los momentos de continuidad como en los de ruptura, los educadores (...) han encarado los mismos problemas ancestrales de la sexualidad y similares enfoques de educación sexual. (shrink)

Resenha do livro: NASCIMENTO, Camila do; A ciência como legitimadora do racismo. Formiga (MG): MultiAtual, 2021. 50 p.

É inegável a influência que a obra de Nietzsche exerceu na filosofia de Deleuze. Inaugurando, de certo modo, um novo estilo de pensamento na cultura do Ocidente, Nietzsche conferiu novas interpretações a certos conceitos filosóficos considerados imutáveis e eternos, como os conceitos de verdade, de essência e de força. Utilizando-se da tipologia de forças nietzschianas, Deleuze nos mostra como o saber do Ocidente se funda em um pensamento que o filósofo francês denominará de representacional, em oposição a um pensamento da (...) diferença, elucidando como estas duas formas de conhecer se correlacionam a tipos distintos de forças. Assim, o conceito de força cunhado por Nietzsche permitirá a Deleuze não somente traçar uma crítica ao saber ocidental - predominantemente representacional -, como também desenvolver sua própria filosofia da diferença, profundamente influenciada pela crítica e pelo perspectivismo nietzschianos. The influence of Nietzsche’s work in Deleuze’s philosophy is undeniable. Starting a new style of thinking in the western culture, Nietzsche gave new interpretations to certain philosophical concepts considered immutable and eternal, like the concepts of truth, essence and force. Using Nietzsche’s typology of forces, Deleuze shows us how the western knowledge is constituted by a thought the French philosopher calls representational, as opposed to a thought of difference, elucidating how these two ways of knowledge relate to different types of forces. Therefore, the concept of force, created by Nietzsche, allows Deleuze to draw a criticism on western knowledge and also to develop his own philosophy of the difference, deeply influenced by the critic and perspectivism of Nietzsche’s philosophy. (shrink)

When someone gets conscience about their own dependence? To Mary Wollstonecraft, it happened when she discovers John Locke's concept of tyranny. To express her concern, Wollstonecraft starts writing fictional stories. This paper's main goal is to look at these initial works and analyze Wollstonecraft as a philosopher who already elaborates on the experience of the dependent in these early books. Although female dependence is central in Vindication of the Rights of Woman (1792), it already appears in her early works, published (...) between 1786 and 1788. In these books, it is possible to see the birth of a great political theorist. (shrink)

Na contemporaneidade, debater sobre a relação entre Filosofia e Literatura, se torna cada vez mais necessário, principalmente no que se refere a interdisciplinaridade, que parece ser o imperativo de nossa época, mas também, porque tratar dessa relação, significa ou se vincula na relação que há entre Pensamento e Linguagem. Para os homens do período da ilustração, não havia uma relação conflituosa entre a literatura e a filosofia, pois, há uma apropriação recíproca de gêneros distintos. Entretanto, a ficção romanesca tinha um (...) estatuto essencialmente ambíguo, mesmo porque não tinha sequer seu lugar claramente definido no domínio das Belas-Letras. Assim, na “astúcia do ofício”, o romancista-filósofo acabava por se utilizar de uma narrativa de intenção verista, na articulação e proclamação de que all is true sob a justificativa de uma exigência estética, implicando dessa forma numa profunda sinalização por uma busca da verossimilhança na narrativa do romance filosófico. Dessa forma, mesmo o século XVIII marcando uma progressiva habilitação do romance, de forma pública, pelos filósofos da Ilustração, contudo, esse consentimento não ocorreu de uma forma tão rápida e simples como poderia parecer, diante da vasta publicação de romances e contos; antes, há um recusa da narrativa romanesca, acompanhada de grandes conflitos e dolorosa aceitação daqueles que desempenharam publicamente, um importante papel nesse processo, como os filósofos Montesquieu, Voltaire, Diderot e Rousseau, “escrevendo alguns dos melhores contos e romances do tempo.” Assim, a atitude de recusa e consentimento público dos filósofos da Ilustração para com o romance, na modernidade, é muito mais complexa do que parece à primeira vista e merece ser examinada e acompanhada nesse texto. (shrink)

Kimi zaman akademik hayatımızı doğrudan etkileyen kararların kimler tarafından nerede ve nasıl alındığını bilemeyebiliriz. Kimi zaman da bilsek bile bu akademik toplumun şeffaf olduğu anlamına gelmeyebilir. Doktora sonrası yurda dönmeden önce, tezimi okuyan hocalarımdan “Orada seni anlayan birilerini bulabilecek misin?” gibi bir soru gelmişti. Sorunun doğru yanıtının ne olduğundan emin değildim; hala da değilim.

Birçok dini gelenekte mevcut olan mistisizm, Yahudilikte de ‘Kabala’ adı altında öne çıkan bir olgudur. Yahudi geleneğinde tam olarak ne zaman ve nerede ortaya çıktığı hakkında kesin söylemlerde bulunamadığımız bu düşünce sistemi, çeşitli sabitelere sahip olmakla beraber tarihsel süreçte konjonktüre bağlı olarak değişiklik göstermiş dinamik bir yapıyı ifade etmektedir. Bu akımın Yahudilikteki gelişim süreci mercek altına alındığında Orta Çağ, diğer pek çok dini gelenekte olduğu gibi, Yahudi mistisizmi açısından da temayüz eden bir dönem olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu hususta araştırmanın da (...) inceleme konusunu teşkil eden Orta Çağ İspanya’sının Yahudi teologlarından Bahya ibn Pakuda’nın (ö. 1120?) önemli mistiklerden biri olduğu görülmektedir. O, mistisizme ilişkin düşüncelerini el-Hidâye ilâ Ferâizi’l-Kulûb eserinde ele almaktadır. Bahsi geçen eserde bedenî ibadet ve eylemlerin yanı sıra kalpteki niyetin de bağlayıcılığını ortaya koyan teolog, ahlak temelli bir din anlayışı formüle etmektedir. Bu minvalde Bahya; kalbin de uyması gereken çeşitli vecibelerin olduğunu; bu vecibeler içerisinde on tanesinin temel kaideleri ifade ettiğini salık vermektedir. Buradan hareketle ibn Pakuda’nın mistik görüşlerinin Tanrı’nın birliği, tefekkür, Tanrı’ya itaat, tevekkül, ihlas, alçakgönüllülük, tövbe, nefis muhasebesi, riyazet ve Tanrı sevgisi prensipleri üzerine inşa edildiği görülmektedir. Bu araştırmada bahsi geçen bu prensipler doğrultusunda Bahya ibn Pakuda’nın mistik teolojisine dair bütüncül bir perspektif sunulması hedeflenmektedir. (shrink)

Büyük varlık zinciri felsefe tarihinde özellikle ontolojik bir tasvir olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu kavram her ne kadar düşünce tarihinde bir “mefhum” olarak yer alsa da 1936’da Arthur Lovejoy tarafından kökenlerine inilmek suretiyle sistematize edilmiş ve düşünce tarihindeki izi Lovejoy’un çalışmasından itibaren daha detaylı olarak sürülebilmiştir. Her düşünürde farklı nüanslarla ele alındığını müşahede ettiğimiz büyük varlık zinciri ana hatlarıyla; cansızlıktan bitkilere oradan sırasıyla hayvanlar ve insanlar alemine daha sonra ise melekler, gayr-ı maddi varlıklar alemi ve nihayetinde ana gaye olan Tanrı’ya değin (...) varlıkları en düşük mertebeden en yüksek mertebeye değin hiyerarşik bir düzene tabi tutan ontolojik bir sistem olarak tanımlanabilir. Çokluk, mertebeleşme ve devamlılık ilkelerinden müteşekkil hiyerarşik bir şema olarak karşımıza çıkan büyük varlık zinciri felsefi, teolojik ve hatta edebi bağlamlarda pek çok filozof ve düşünür tarafından epistemik düzeyde çeşitli problemlere cevap üretebilmek adına etkili bir şekilde kullanılmıştır. Bu bağlamda hakkında Türkçe literatürde çok fazla çalışma olmadığını müşahede ettiğimiz büyük varlık zincirinin, Lovejoy’un ortaya koyduğu prensiplerden hareketle ilk olarak kökenlerini tespit edecek akabinde ise ilgili hiyerarşinin; Antik Dönem, Orta Çağ, Rönesans Dönemi, Aydınlanma Dönemi ve modern zamanda Batı düşüncesindeki etkilerinin izini sürmeye çalışacağız. Bu açıdan bahsi geçen dönemlerde ilgili hiyerarşinin tüm etkilerini ele almak bir makalenin sınırlarını aşacağı için her. (shrink)

A principal crítica do internismo a teorias externistas é que elas parecem fazer o conhecimento o resultado de processos que permanecem inacessíveis ao sujeito. Epistemologias externistas buscaram acomodar esta exigência, como é o caso da epistemologia de Sosa. A incorporação das exigências internistas não se faz sem tensões – no caso de Sosa, os mecanismos reflexivos podem ser inacessíveis ao sujeito. Na medida em que buscamos compreender como podemos conhecer e refletir sobre nossas próprias crenças, encontramos mecanismos externos ao sujeito (...) que não podem ser internalizados: a dinâmica conversacional e o conhecimento científico dos mecanismos de funcionamento da cognição. A externalização do saber se estende para o conhecimento cientifico de maneira muito ampla. Uma pessoa que só tomasse como verdadeiro aquilo que pode provar (ou mesmo que pode compreender) seria alguém que recusaria boa parte do saber humano. Para todo leigo – isto é, para todo mundo, num ou noutro domínio –, assumir o que é produzido pela cultura é tomar como verdadeiras crenças cujo conteúdo resta opaco. Como exige um internista, o funcionamento interacional da razão não envolve mecanismos cegos à perspectiva do sujeito e não conceitualizados, mas, ao contrário, leva precisamente à articulação e à tomada de consciência das teses apresentadas. Este conhecimento não pode, contudo, ser internalizado. A externalização do conhecimento é um traço profundo do conhecimento e, mais geralmente, da cultura humana. No contexto de uma teoria evolutiva da cultura, muitos autores defendem, de diferentes modos, que a cultura humana é essencialmente social. O que talvez não seja tão usual seja conectar teorias mais gerais da evolução da cultura com preocupações tradicionais da epistemologia. Espero mostrar que este é um caminho frutífero. (shrink)

Mantık, yirminci yüzyıldaki gelişimi bakımından ele alındığında, matematik, bilgisayar bilimi, dilbilim ve felsefe gibi alanlarla sıkı kavramsal bağlantılar kuran bir disiplin haline gelmiştir. Tüm bu alanların gündelik dilde izi sürülen anlamalar, anlaşmalar, anlatmalar vb. edimler için birşeyler söyleyebileceğini ya da yapabileceğini varsayabiliriz. Ancak bu varsayım gündelik dilin mantığıyla ya da mantıksızlıklarıyla doğrudan başedebilecek bir anlama yetisi kazanmanın kolay bir yolu olduğu anlamına gelmez. Modern mantık matematikseldir ve gündelik dilde bir kolaylık sağlamaz; aksine işleri olduğundan da karmaşık hale getirir.

Nas últimas décadas, discussões sobre interculturalidade efetivaram-se no cenário intelectual latino-americano, relacionando os temas mais diversos a partir de diferentes interlocutores e pensadores. Muitos desses fizeram emergir a realidade latino-americana denunciando o parasitismo colonial (Manoel Bonfim), anunciando que a Nuestra America pode libertar-se da dominação Ibérica (José Marti) quando os princípios universais como a justiça, o reconhecimento do outro e a comunicação forem porta-vozes de mudanças (Raul Fornet-Betancourt; Ricardo Salas). A educação possui papel fundamental nesse processo (Catherine Walsh; Fidel (...) Tubino). Por isso, neste artigo fruto de aulas, leituras, pesquisas e dedicação ao curso oferecido pela PUC Minas, na disciplina: Educação, Interculturalidade e Espiritualidade, temos como objetivo identificar os principais pressupostos para se pensar e desenvolver uma educação escolar, de víeis Intercultural Latino-Americana, a partir de uma metodologia qualitativa, documental e pesquisa bibliográfica desenvolvida com base em material publicado como livros, artigos periódicos e entrevistas. De que maneira este diálogo e pressupostos contribuem para a educação escolar? Nestes tempos, em que se discute novos paradigmas para educação escolar, acredita-se que a interculturalidade crítica coopera para desvelar os projetos hegemônicos. (shrink)

Kojin Karatani dünya tarihi üzerine yaptığı çalışmalarda, İyonya’da, M.Ö. 6. ve 5. yüzyıllarda, bugün izi silinmiş bir yönetim biçimi olduğunu öne sürdüğü, hareket serbestliğine dayalı göçebe bir toplum modelini ortaya koyan izonominin (hükmetmenin olmaması) söz konusu olduğunu, aynı tarihlerde, Atina’nın ise demokrasiyle yönetildiğini iddia eder. Karatani yaptığı bu radikal karşılaştırmayı, kendi mübadele tarzları teorisinde de belli bir çerçeveye yerleştirerek, Sokrates’in izonominin son temsilcisi olduğunu; öğrencisi Platon’un ise Pythagorasçılardan filozof-kral fikrini edinmiş, Devlet diyaloğunda Sokrates üzerinden bu fikri savunmuş olduğunu ileri sürer. (...) Karatani bu iddiasını gerekçelendirmek üzere; Sokrates ve Platon arasındaki felsefi ilişkide, izonomiyi temsil ettiğini ileri sürdüğü Sokrates’i İyonya felsefesine; Platon’u ise Pythagoras’a yaklaştırarak, dolayısıyla bu iki filozofu birbirinden ayırarak okumayı dener. Bu makalede, çeşitli Antik Yunan kaynaklarında; örneğin Herodotos’ta, demokrasiyle eş anlamlı kullanılabilen izonominin, esasen çok-anlamlı bir kavram olduğu ve Antik Yunan politik tarihinde demokrasiye yön veren ilkelerden birini teşkil ettiği gösterilecektir. Thukydides’in bize aktardığına göre, oligarşik politik rejimlerde de izonomiye rastlarız. Fakat bu durumda da demokrasi modeline yakın olduğu ölçüde, oligarşilerin izonomik olduğu görülmektedir. Bu makalede, Karatani’nin bir yönetim biçimi anlamıyla kullandığı izonominin, yalnızca İyonya’da gerçekleştiği sonucuna varmanın spekülatif olduğu ortaya konacak, Karatani’nin projesini İyonya’ya uygulama gerekçesi irdelenerek, bunun için izlediği stratejiler analiz edilecektir. Karatani’nin Platon okumasında, Devlet diyaloğuna doğrudan odaklanmayan, bunun yerine dönemin dramatik dönüşümlerini merkeze alan bir okuma yaptığı ileri sürülecek; Yasalar’da ve Mektuplar’da izonomik bir politik rejim üzerine tartışma yürüten Platon’un izonomiyi ve demokrasiyi nasıl anladığını görmenin yolunun, filozof-kral fikrinin dile getirildiği Devlet diyaloğuna bakmaktan geçtiği gösterilecektir. Platon’un demokrasiden hoşnutsuzluğunun izonomiyle karşıtlığı üzerinden anlaşılamayacağı, Platon’un, Karatani’nin iddia ettiği gibi demokrasi ve izonomi arasında keskin bir ayrım yapmadığı ortaya konacaktır. Sonuç olarak izonominin ayrı bir yönetim biçimi değil, demokrasiyle ilişkili bir ilke olduğu savunulacaktır. (shrink)

Bu çalışmamızdaki amacımız, Türk filozof Yunus Emre’de en çok karşılaştığımız kavramlardan biri olan Gönül kavramının felsefi bir kavram olarak ne olduğunu sorgulayarak Yunus Emre’nin genel olarak hakikat anlayışını bu kavram çerçevesinde ortaya koymaktır. Böyle bir çalışmanın ortaya çıkışında en temel etmen, ‘Gönül kavramı neden felsefi bir kavramdır?’ sorusudur. Bu soruyu felsefi bilinçle birlikte entelektüel ve kültürel kökenimizde izi sürülen felsefenin en zengin örneklerden biri olan Yunus Emre’de ele almaya çalışacağız.

In a recent paper [1], O. F. de Alcantara Bonfim, J. Florencio, and F. C. S´ a Barreto claim to have found numerical evidence of chaos in the motion of a Bohmian quantum particle in a double square-well potential, for a wave function that is a superposition of five energy eigenstates. But according to the result proven here, chaos for this motion is impossible. We prove in fact that for a particle on the line in a superposition of n (...) + 1 energy eigenstates, the Bohm motion x(t) is always quasiperiodic, with (at most) n frequencies. This means that there is a function F (y1, . . . , yn) of period 2π in each of its variables and n frequencies ω1, . . . , ωn such that x(t) = F (ω1t, . . . , ωnt). The Bohm motion for a quantum particle of mass m with wave function ψ = ψ(x, t), a solution to Schrödinger’s equation, is defined by.. (shrink)

Bu çalışmada, düşünme ile karşılaşmalar arasındaki içkin ilişkinin irdelenmesi amaçlanmaktadır. Karşılaşmalar içinden yaratıcı düşünmenin sahih bir analizini yapabilmek için, antik dönemden modern döneme kadar düşünce tarihi içinden bir güzergah izlenecektir. Bu anlamda, temel amaç olarak, içinde kritik düşünürlerin düşüncelerinin karşılaşarak hep biraz fazlasını açığa vurarak ilerlediği düşünsel bir patikanın izi sürülecektir. Buradaki, biraz fazlası ifadesi önemlidir. Çünkü o, biraz fazlası, kendini hep daha fazla kritik ve üretici karşılaşmalar içinden devam ettirmek isteyen yaratıcı düşünmenin edimsel gücüyle ilgilidir. Bunu açığa çıkarmak adına, (...) trajik diyaloglarda köklenen ve devam ederek Deleuze düşüncesine ve belki de ötesine uzanan eleştirel düşünmenin bir yolu takip edilecektir. Bu yönüyle, iki trajik yazar olan Sophocles ve Euripides’ in düşüncesinden, Nietzsche, Heidegger ve Deleuze düşüncesine kadar kritik düşünürler arasında gerçekleşen her bir kritik karşılaşmanın, yaratıcı düşünmenin edimsel gücü olarak kendini hep yeniden açığa vurduğu iddia edilecektir. Bu iddia ortaya konulurken, öznellik temelli ve akılcı bir eksende hareket eden ve yaratıcı düşünmenin gücünü zayıflatan geleneksel düşünce, Platon düşüncesi merkeze alınarak eleştirilecektir. (shrink)

Este artigo pretende analisar os cemitérios como espaço de múltiplas devoções, dentre elas as devoções marginais: as diversas formas com as quais as pessoas cultuam seus mortos, através de seus túmulos. As devoções que são manifestadas perante esses túmulos dentro dos cemitérios demonstram esta prática de fé, que se denomina de devoção marginal. Pessoas comuns que após a morte, ganham a veneração de fieis que lhe pedem a interseção junto ao sagrado, são cultuadas como milagreiras. Após o pedido realizado, o (...) devoto passa há ornamentar o tumulo do Milagreiro, com Flores, Velas, Ex votos em forma de agradecimento. O túmulo então se torna objeto de veneração e peregrinação. O artigo examina como esta devoção no cemitério do Bonfim, em Belo Horizonte, mais especificamente no túmulo da milagreira Irmã Benigna, auxilia os devotos nos momentos de suas angústias e aflições. Analisa-se como essa devoção se perpetua à margem da crença oficial. Palavras-chave : Morte. Enterramento. Túmulo. Devoção. Irmã Benigna.This article analyzes the cemeteries as a place of many devotions, devotions among them marginal. the various ways in which people worship their dead through their graves. The devotions that are manifested before these graves within the cemeteries demonstrate the practice of faith is called the marginal devotion. Ordinary people who are worshiped as a miracle worker. The article examines how this devotion in the cemetery of Bonfim in Belo Horizonte City, more specifically in the miraculous Num Benigna’s Tomb helps the devotees by the time their distress happene. It looks at how devotion is perpetuated the margin of the official belief. Keywords : Death. Burial. Grave. Devotion. Nun Benigna’s. (shrink)

LeSniewski?s systems of Ontology and Mereology, considered from a purely formal point of view, possessstriking algebraic parallels, ascan be seen in their respective relations to Boolean algebra. But there are alsoimportant divergences, above all that general Mereology is silent, where Ontology is not, on the existenceof ?atoms? (individuals). By employing plural terms, LeSniewski sought to accommodate talk of (distributive)classes, without according these an autonomous ontological status. His logic also ? like predicate logic? has no place for mass predication in its (...) raw state. It is argued that reference both to pluralities and tomasses is ineliminable, and that one must therefore separate the grammatical distinction singular/pluralfrom the ontological distinction individual/class/mass. A kind of language, modelled on kiniewski?s, issuggested which enables these distinctions to be held apart and at the same time, building on the work ofRichard Sharvy, allows us to express the most important relationships between individuals, classes andmasses. (shrink)